آیا به این فکر کرده‌اید اگر در جزئی‌ترین رفتار و حرکات خود هم آداب خاصی را رعایت نکنیم دچار انزواهای اجتماعی خواهیم شد؟ بسیاری فکر می‌کنند شخصیت انسان منحصر در رفتارهای کلی هست در حالی که در اجتماع گاهی جزئیات هم در شخصیت ما بسیار تأثیر گذار هستند و مطمئناً از روی جزئیات مورد قضاوت قرار خواهیم گرفت. افراد تیز بین هم می‌توانند زوایای پنهان شخصیت شما را از روی رفتارهای جزئی شما تشخیص دهند! لذا رفتار ما باید در چهار چوبه‌ای معقول و منطقی باشد که هیچ گاه از شخصیت ما کسر نشود چه در اصول کلی رفتار چه در جزئیات. چون اصول کلی را اکثر افراد تقریباً خوب رعایت می‌کنند لذا تفاوت‌های شخصیتی بیشتر بر می‌گردد به رفتارهای جزئی. در این نوشتار من دست روی یک مسأله بسیار جزئی مثل شوخی کردن می‌گذارم و بیان می‌کنم برای همین امر ساده باید چقدر آداب را رعایت کرد چه رسد به سایر شئونات! به امید اینکه هیچ‌گاه شخص عاقلی چه زبانی چه درونی بعد از بروز رفتار یا گفتاری از ما، عقل ما را سبک نشمرد!

1 : فلسفه شوخی نشاط فاعل و مفعول شوخی هست نه فقط فاعل! این خلاف اخلاق و منطق است که فقط فاعل از شوخی لذت ببرد در حالی که مفعول یا لذت نبرده یا بدتر اینکه آزرده خاطر هم شده باشد ولو اینکه برای مصلحت خود را مفرح از شوخی نشان دهد!

2 : بیشتر شوخی‌ها برگرفته از دست گذاشتن فاعل بر روی نقطه ضعف مفعول است تا با آب و تاب یا غلو کردن در آن باعث مضحکه شدن مفعول شود! از این رو هرگز نباید دست روی نقطه ضعفی برد که واضح می‌دانیم باعث رنجش طرف خود می‌شویم ولو به قصد شوخی چون مهم‌ترین حرف‌ها گاهی در پس شوخی‌ترین حرف‌ها نهفته هستند!

3 : هر گاه شوخی می‌کنید یقیناً طرف شما هم می‌خواهد جبران کند لذا از این مطمئن باشید که مفعول،  پاشنه آشیلی از شما دارد در غیر این صورت باعث کینه در طرف مقابلتان می‌شوید.

4 : شوخی از حد که بگذرد جایش را به تلخی می‌دهد یعنی مانند نمک است!

5 : در شوخی کردن باید مطمئن باشیم که مفعول رضایت به شوخی و حوصل آن را دارد وگرنه باعث رنجش وی می‌شویم.

6 : شوخی نباید به خطوط قرمز مفعول نزدیک شود وگرنه وی واکنش نشان می‌دهد و روح شوخی از بین می‌رود.

7 : شوخی نباید ذره‌ای لطمه‌ی جسمی (حتی درد موقت) یا روحی از خود به جای بگذارد وگرنه اسمش دیگر شوخی نیست! مثلاً اگر کسی خواست که نتیجه کنکورش را بگیریم ما حق نداریم خلاف واقع چیزی را به وی بگوییم ولو برای چند ثانیه! چون در همان چند ثانیه وی را بی خود به شدت غمگین یا شاد کرده‌ایم.

8 : شوخی باید متناسب با فضای جمع باشد وگرنه کسرشان ایجاد می‌کند.

9 : در شوخی نباید دست روی جبری‌ات گذاشت ولی غیر آن حتی می‌تواند مفید باشد مثلاً نباید روی قد یک شخص شوخی کرد چون میزان قد دست خودش که نیست و به احتمال قوی این شوخی‌ها داغ دل مفعول از وضعیتش را تازه می‌کند اما شوخی روی مثلاً نمره‌ی یک شخص می‌تواند حتی مفید باشد چون پس از شوخی ممکن است پی اصلاح وضعیت درسی‌اش بیفتد!

10 : فاعل باید با توجه به جایگاه خود با مفعول شوخی کند!

11: هر گاه خواستیم شوخی کنیم باید ابتدا این سوال را از خود بپرسیم: «آیا حاضریم ما جای مفعول باشیم و او فاعل این شوخی!؟».

12: شوخی باید به گونه‌ای باشد که مفعول بداند یا احتمال دهد در معرض شوخی قرار گرفته است وگرنه ممکن است تا متوجه شوخی بودن ماجرا شود عکس‌العمل‌هایی بروز دهد که شوخی را مبدل به تلخی کند و خودش هم آزرده شود.

13: شوخی را وارد حیطه‌های جدی نباید کرد وگرنه پس از مدتی فاعل شوخی مجبور است مدام  «قسم» بخورد تا مخاطبش حرف جدی وی را به خاطر سابقه‌اش، شوخی قلمداد نکند! مثلاً وقتی پیش می‌آید که نمره‌ی درس یک دوستم را به وی بگویم با اینکه یک مورد هم سابقه شوخی در این مسائل نداشته‌ام بعد اعلام نمره آن‌ها باز گفته‌اند: «شوخی نکن!» یا «قسم بخور!» یا ... چون این دوستانم قبلاً از این شوخی‌ها زیاد به سرشان آمده است!

14: در شوخی کردن باید عدالت را رعایت کرد مثلاً نباید شوخی را روی یک شخص متمرکز کرد.

15: ...

می‌بینید حتی عمل ساده شوخی کردن هم انقدر آداب دارد! خود هر بند هم می‌تواند توضیحات مفصل و شرایط و تبصرات زیادی داشته باشد! و به جرات می‌توان گفت در بیشتر شوخی‌ها، یک یا چند مورد از اینها رعایت نمی‌شود و گاهی من شوخی‌هایی دیده‌ام که در آن فاعل، هیچ یک موارد بالا را رعایت نکرده است!!

اکنون به این فکر کنید که در سخن گفتن و نوشتن، در مهمانی، در اماکن عمومی و... باید چقدر مواظب رفتار و گفتار خود باشیم! البته لازم نیست برای هر کاری، شروع کنیم به یادآوری آداب آن کار در ذهن خود، بلکه با یاد گرفتن «منطق» و پخته کردن ذهن خود، در مواجهه با هر رخدادی ولو اینکه پیش از آن برای ما رخ نداده باشد، همان لحظه می‌توانیم رفتار و گفتاری منطقی از خود نشان دهیم. به یاد دارم وقتی بچه بودم شخصی با مثالی به من گفت: «حقوق دیگران چنان مهم است که حتی وقتی در تاکسی هستیم و پول درشت می‌خواهیم به راننده بدهیم، چند دقیقه قبل از پیاده شدن کرایه را بدهیم وگرنه احتمالاً مسافرین و راننده را لحظاتی معطل خود خواهیم کرد!» پس روی جزئی‌ترین رفتارهای خود هم فکر کنیم تا نه حقوق دیگران را ضایع کنیم و نه از شخصیت خود بکاهیم.